"Μακεδονικός Αγών" λέγεται ένας παράξενος πόλεμος, κυρίως ελληνοβουλγαρικός, που είχε την ιδιοτυπία να γίνεται σε ξένο έδαφος, τούρκικο. Ήταν ουσιαστικά καυγάς για το δέρμα αρκούδας που είχεν ακόμη πολλά δόντια και νύχια. Η Τουρκία διατηρούσε τότε σ' εκείνα τα μέρη, "τα τρία βιλαέτια" Μοναστηρίου, Θεσσαλονίκης και Σκοπίων ή Κοσόβου, 200.000 στρατό. Στο Μοναστήρι, έδρα του 3ου Σώματος Στρατού ή ακριβέστερα της 3ης Στρατιάς, υπήρχαν πάντοτε επί ποδός πολέμου 10.000 τουλάχιστο στρατιώτες και περισσότερα από 100 κανόνια. Η στρατιωτική θητεία των Τούρκων ήταν 7 όλα χρόνια. Και τους καλούσαν πάλι συχνότατα να υπηρετήσουν πολλούς μήνες ως έφεδροι (ρεντίφ). Οι πλούσιοι πλήρωναν 50 λίρες αντισήκωμα (μπεντέλ) και γλύτωναν τη στράτευση. Έχει καθιερωθή η άποψη ότι ο πόλεμος αυτός βάσταξε από το 1904 έως το 1908, όταν επικράτησε η Νεοτουρκική μεταπολίτευση, το περίφημο "χουριέτ" (ελευθερία), και κατέβηκαν αντάρτες και κομιτατζήδες στις πόλεις, όπου έγιναν δεκτοί απ' τους Νεοτούρκους με στρατιωτικές μουσικές, ανθοδέσμες, στεφάνια, προσφωνήσεις και φιλιά... Το σωστότερο όμως, νομίζω, είναι ότι ο αγώνας άρχισε το 1900 και τελείωσε το 1912 με τους Βαλκανικούς πολέμους. Τον Σεπτέμβριο του 1900 οι κομιτατζήδες πυροβόλησαν πισώπλατα και ετραυμάτισαν τον οπλαρχηγό Κώτα, που βάδιζε ανύποπτος μαζί τους. Είχαν βάλει κιόλας μπροστά το θεάρεστο έργο της σφαγής των Ελλήνων "Γραικομάνων"...